Wstęp
Ziemie od kilkuset lat zarządzane z niewielkimi przerwami przez Niemców, nagle od stycznia 1945 r. zaczęły zmieniać właściciela. Było to niczym rewolucja, szybka, dramatyczna i krwawa. W jednej chwili dotychczasowy porządek został odwrócony. Odbierano własność, gwałcono i mordowano. Ludzie uciekali lub ginęli, chociaż nie zawsze pierwszy wariant gwarantował uniknięcie drugiego. Nie wszystkie jednak historie zawarte w tej książce, są tak dramatyczne. Zdarzały się również z perspektywy czasu zajścia zabawne, a niekiedy tajemnicze, czy traktujące o skarbach. Większość materiałów pochodzi z opowiadań ludzi, bo kto wie najlepiej jak było naprawdę? Osoby uczestniczące w zdarzeniach i naoczni świadkowie oraz ich bliscy. Czterdzieści osiem historii dotyczy Mazur, sześćdziesiąt Warmii, z tego powiatu olsztyńskiego trzydzieści dwie, a samego Olsztyn dwadzieścia trzy. Wszystkie razem dają pogląd na to, co się działo na naszych terenach w okresie największego przełomu. Czyli walk niemiecko - rosyjskich, zetknięcia ludność cywilnej z czerwonoarmistami oraz przejęcia rządów przez polskie władze.