Czytelnik zgodzi się zapewne, że Wiedza jest cenna. Można ją nabywać w sposób automatyczny i nieświadomy, tak jak uczą się na przykład małe dzieci, można również pracować nad jej pozyskiwaniem świadomie i planowo. W drugim przypadku wyróżnić można zasadniczo dwie możliwości: albo osoba ucząca rozwija się samodzielnie, najczęściej sięgając do określonych źródeł i pomocy naukowych, albo też korzysta z pomocy nauczycieli, zdając się na ich doświadczenie i umiejętności dydaktyczne. Nauka na studiach jest mieszaniną obu tych metod, jednak to pierwsza z nich ma znaczenie decydujące. Już nawet sama nazwa "studia" wyraźnie ten aspekt precyzuje. Żaden nauczyciel, w tym akademicki, nie nauczy zbyt wiele ucznia, jeśli ten ostatni nie będzie wyrażał chęci i, co ważniejsze, nie okaże tych chęci pracą i zaangażowaniem. Ideałem jest sytuacja, w której nauczyciel wskazuje uczniowi należyte kierunki i pomaga przezwyciężać kolejne problemy, a uczeń chłonie tę Wiedzę, a potem ocenia ją krytycznie i konsultuje z nauczycielem. W takim układzie nauczyciel jest Mistrzem a uczeń Adeptem. Niestety trudno coś takiego zorganizować we współczesnym "masowym" aspekcie edukacji, w którym jeden uczeń ma dziesiątki nauczycieli, a jeden nauczyciel tysiące uczniów. Obie "strony" muszą zdawać sobie sprawę z ograniczeń systemu edukacji i szukać sposobów na wypracowanie możliwie poprawnych relacji. Relacje te będą szczególnie istotne na etapie realizacji pracy dyplomowej, będącej podsumowaniem całego etapu nauki na studiach, i odbywającego się przy zacieśnionych więziach między jednym nauczycielem a konkretnym uczniem. Niniejsze opracowanie dotyczy właśnie tego etapu współpracy. Pragnieniem autora jest, aby Czytelnik - Dyplomant - postrzegał zawarte tu informacje jako dla niego tylko przeznaczone wskazówki i rady, "wtajemniczające" go w sprawy, o którym co prawda słyszał, ale jeszcze nie doświadczył.
Motywacje do napisania niniejszego opracowania wynikły z własnych doświadczeń dydaktycznych oraz z prywatnych przekonań dotyczących potrzeb promocji tzw. Wolnego Oprogramowania. Każdy Dyplomant powinien zrozumieć, że praca dyplomowa nie polega jedynie na wygenerowaniu kilkudziesięciu stron "jakiegoś tam" tekstu. Ma ona stanowić zwartą i logicznie spójną publikację, przedstawiającą jego poziom ogólny oraz umiejętności radzenia sobie z prostymi zadaniami technicznymi lub naukowymi. W pracy warto również pokazać swoje zaangażowanie oraz otwartość na nowe pomysły i idee, a także ogólną chęć do uczenia się czegoś nowego i do samorozwoju. Pragnienie przekonania Czytelnika (Dyplomanta) o potrzebie głębszego przemyślenia roli i rangi pracy dyplomowej stanowi pierwszy cel tego opracowania. Jeśli się to uda, będzie on mógł zagłębić się w dalsze zagadnienia. Nie jest tu nawet ważne, czy i w jakim zakresie Dyplomant z nich skorzysta, ważne jest jedynie, aby je odpowiednio głęboko przemyślał. Tylko taki efekt by wystarczył, żeby uznać to opracowanie za przydatne, a główny jego cel, za osiągnięty. Liczę jednak, że Dyplomanci skorzystają z konkretnych uwag i wskazówek, ułatwiając sobie, a także swoim Opiekunom, pracę. Chyba każdy spotkał się z sytuacją, w której nawet niewielka wskazówka pozwoliła przełamać jakąś barierę i pójść do przodu. W zamierzeniu, to opracowanie ma być gotowym zbiorem takich wskazówek.
Dydaktyczne doświadczenie autora wskazuje, że studenci studiów technicznych mają często problemy z tworzeniem poprawnych (pod wieloma względami), spójnych logicznie oraz estetycznych opracowań. Dużym problemem jest ogólna nieumiejętność wykorzystywania pakietów biurowych na odpowiednio wysokim poziomie. Objawia się to nie tylko podczas pisania prac dyplomowych, ale i podczas tworzenia prostszych sprawozdań, referatów czy nawet prezentacji multimedialnych. Co ciekawe, Studenci uważają często, że umieją to robić doskonale. O potrzebie nauki w tym zakresie przekonał mnie wykonany jakiś czas temu eksperyment. Przedstawiłem wówczas Studentom praktyczny pokaz tworzeniu szablonu pracy dyplomowej w edytorze tekstu. Studenci uśmiechali się na początku lekceważąco, ale już po pół godzinie większość z nich notowała i dziwiła się, że pewne rzeczy są możliwe. Studenci dopytywali się o szczegóły nawet kilka tygodni później.
Zajęcia ze studentami prowadzę od roku 1996, kiedy to Tomasz Nałęcz poprosił mnie, swojego świeżo przyjętego dyplomanta, o poprowadzenie zajęć z Geometrii Wykreślnej. Doświadczenie z tego okresu spowodowało, że gdy rok później skończyłem studia i pojawiła się możliwość pracy na Uczelni, nie zawahałem się. Po uzyskaniu uprawnień, rozpocząłem w roku 2002 opiekę nad Dyplomantami i ich pracami magisterskimi. Co roku proponowałem standardowo dwa tematy, tak aby nie ulegać presji czasu i móc spokojnie zajmować się swoimi Dyplomantami. Po kilku latach pewne sprawy organizacyjne zmieniły się, wzrosła również liczba potrzebnych tematów prac dyplomowych. Zacząłem więc proponować nieco więcej tematów, w tym również dla stopnia inżynierskiego, starając się przy tym zachować możliwie dużą różnorodność zagadnień. Można się o niej przekonać przeglądając zawartość opisów tych prac, zamieszczoną na mojej stronie internetowej. Na dzień obecny prowadziłem lub prowadzę około 30 takich prac. Nie jest to może wiele, ale fakt, że nie prowadziłem ich w ciągu 8 lat np. 300 (co zdarza się na polskich Uczelniach), przemawia raczej na moją korzyść. Wydaje się więc, że moje kompetencje w zakresie wypowiadania się na tematy związane z realizacją prac dyplomowych są spore.
Jeśli chodzi o aspekty związane ze znajomością technik edytorskich i pakietów biurowych, to pragnę wyjaśnić, że przez trzy lata współpracowałem z akredytowaną firmą szkoleniową Infosoft (obecnie już nieistniejącą), w której przeprowadziłem dziesiątki kursów komputerowych dla różnego typu odbiorców. Obsługa pakietów biurowych, na wszystkich stopniach zaawansowania, stanowiła znaczną część programu tych kursów. Zapoznałem się wówczas między innymi, teoretycznie i praktycznie, z kilkoma obszernymi publikacjami dotyczącymi pracy w tego typu aplikacjach. Było to potrzebne nie tylko żeby przygotować się do zajęć, ale i po to aby odpowiadać na nietypowe i trudne nieraz pytania uczestników. Dodam, że oprócz kursów standardowych, widniejących w ofercie i przeznaczonych głównie dla nauczycieli bądź dyrektorów szkół podstawowych i średnich, przeprowadziłem kilka szkoleń zamawianych dla specjalnych klientów, między innymi dla pracowników Sądu Rejonowego w Olsztynie oraz pracowników olsztyńskiej firmy prywatnej Mebelplast. Zajęcia prowadziłem wówczas w oparciu o pakiety biurowe firmy Microsoft, nie ma to jednak większego znaczenia, ponieważ zarówno w nich, jak i w pakiecie OpenOffice, większość narzędzi jest taka sama. Różnice pojawiają się jedynie w zakresie sposobów implementacji pewnych funkcji oraz w interfejsie. Dodam, że pakietem OpenOffice interesuję się od początków jego istnienia, a więc od roku 2000. Używam go od tego czasu regularnie i równolegle z oprogramowaniem Microsoftu, cały czas się rozwijając. Uzupełnię tu, że posiadam jeszcze wcześniejsze doświadczenia, z czasów administrowania siecią komputerową Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego w Olsztynie, w którym to w roku 2000 przeprowadziłem cykl szkoleń dla personelu oparty o własny, autorski podręcznik.
Należy jeszcze przekonać Czytelnika o moich osobistych umiejętnościach w zakresie tworzenia opracowań o randze odpowiadającej co najmniej pracy dyplomowych. Niech Czytelnik sam zadecyduje, czy jakość merytoryczna, język, spójność logiczna oraz estetyka tej pracy mu odpowiada. Czy tak mogłaby wyglądać Jego praca dyplomowa? Innych przykładów mogą dostarczyć pozostałe opracowania, dostępne częściowo na mojej stronie internetowej, a także liczne cykle prezentacji multimedialnych, publikacje naukowe oraz wydany w 2008 roku podręcznik akademicki dotyczący programowania.
Powodów, dla których wybrałem pakiet OpenOffice jako tło do rozważań na temat prac dyplomowych jest wiele. Mówię o nich zawsze dużo na wykładach z Oprogramowania Alternatywnego oraz w początkowych rozdziałach wspomnianej wyżej książki. Tu wymienię tylko trzy najważniejsze powody:
Warto uzupełnić, że OpenOffice jest już obecnie pakietem bardzo popularnym, o czym świadczy ogromna ilość informacji na jego temat w Internecie, konkretne oferty szkoleniowe z zakresu jego obsługi, a także liczne książki. Warto dodać, że OpenOffice korzysta z tzw. Open Document Format, uniwersalnego systemu zapisu informacji typowych dla pakietów biurowych. Ideologią tego systemu jest oddzielenie plików od konkretnej aplikacji. Sytuacja taka panuje już w większości innych rodzajów systemów wymiany informacji, przykładami niech będą tu formaty mp3, mp4, avi, bmp, jpg, pdf, rtf i wiele innych, z których to korzystać można w wielu różnych aplikacjach. Być może zaskoczę Czytelnika informacją, że w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 11 października 2005 w sprawie minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych znalazło się unormowanie uwzględniające format OpenDocument 1.0 jako jeden z podstawowych formatów zapisu dokumentacji dla administracji publicznej w Polsce.
Niniejsze opracowanie składa się z dwóch głównych części. Część pierwsza, obejmująca rozdziały 2÷4, zawiera ogólne uwagi i wskazówki pomocne w całym procesie realizacji pracy dyplomowej. Poznanie ich przyda się szczególnie w początkowym okresie, ułatwiając planowanie i organizację pracy, a także umożliwiając uniknięcie wielu typowych problemów i błędów. Pozostałe rozdziały opisują wybrane aspekty korzystania z pakietu OpenOffice pomocne przy pisaniu pracy w tym pakiecie. Nie zamieszczono tam podręcznika tego pakietu, taki można nabyć w księgarni lub pobrać bezpłatnie z Internetu, ale tylko te zagadnienia, które są istotne dla tematyki związanej bezpośrednio z redagowaniem prac dyplomowych.